संकल्प!

आजपासून रोज लिहणार आहे.

म्हणजे तसा संकल्पच केलेला आहे. थोडं ना थोडं तरी लिहायचं. आपल्याला वेळ काढता येत नाही, हे काही कारण नाही.

डिसेंबर महिन्यात अमिताभ बच्चन पेंच व्र्याघ्र्यप्रकल्पाच्या दौर्र्यावर आला होता. अमीताभ संध्याकाळी पाच वाजता नागपूर विमानतळावर उतरला, आणि विमानतळाच्या समोर उभ्या असलेल्या हजारो चाहत्यांना चुकवून मागच्या बाजूच्या रस्त्याने सोनेगावमार्गे पेंचकडे कुच केलं. मात्र सोनेगाव रस्त्यावरही काही उत्साही चाहते आणि पत्रकारांनी त्याला गाठलंच. तीथे काही मिनिटांसाठी थांबून अमिताभने चाहत्यांना सह्या दिल्या, पत्रकारांशी हितगुज केलं, आणि जास्त गर्दी व्ह्यायच्या आत तीथून पेंचकडे प्रयाण केलं.

अमिताभ सात-साडेसात पर्यंत पेंच ला पोचला असावा. आम्ही सर्व न्युजरूम मध्ये अमिताभची बातमी कशी घ्यायची यावर चर्चा करत होतो. फोटोग्राफरने फोटो आणले होते. कुणीतरी बातमी आणली होती. अमिताभच्या बिग-अड्डावरच्या ब्लॉगवरतीसुद्धा सहज म्हणून भेट दिली. नागपूरकडे निघण्याच्या आदल्या दिवशी त्याने ब्लॉगवरती पेंचबद्दल लिहलं होतं. "पेंचला जाऊन वाघ पाहण्यासाठी मी उत्सुक आहे. या डौलदार जनावराचं संरक्षण व्हायला हवं" या आशयाचा तो लेख होता. त्यातली काही वाक्यं आम्ही बातमीमध्ये वापरली. एक ठीकठाक बातमी तयार झाली.

दहाएक वाजताचा सुमार. पानं बांधून पाठवण्या आधी सहज म्हणून पुन्हा अमिताभच्या ब्लॉगला भेट दिली. आणि काय आश्चर्य! अमिताभने आजचा नवाकोरा ब्लॉगही लिहला होता. नागपूर ते पेंच या प्रवासादरम्यान त्याला दिसलेलं नागपूर शहर, जंगलात जातांना वाटलेली उत्सुकता, आणि पेंचच्या रिसॉर्टमधली हिवाळी रात्र या सगळ्याबद्दल अमिताभने आपल्या ओघवत्या ईंग्रजीत खुप छान लिहलं होतं. वेळेवर बातम्या हलवल्या, आणि अख्खाच्या अख्खा ब्लॉगच अमिताभच्या बातमिबरोबर लावायचं ठरवलं. तेव्हा जाणवलं. बिझी बिझी म्हटलं, तरीही आपण काही अमिताभपेक्षा जास्त बिझी नाही. जर बिग बी वेळ काढू शकतो, तर आपण नक्कीच काढू शकतो. मग ठरवलं. ब्लॉग रोज लिहायचा. नव्या वर्षाचा संकल्पच हा!

नव्या वर्षाचे संकल्प सहसा विसरून जाण्यासाठी असतात, असं म्हणतात. पण हा संकल्प मात्र विसरता येणार नाही. कारण हा संकल्प आजचा नाही. साडेतीन वर्ष झाली गाव सोडून. ब्लॉग बनवून ठेवले आहेत अगदी तेव्हापासूनच. या साडेतीन वर्षात निदान साडेतीनशेवेळा तरी ठरवलं असेल की लिहायचं.. लिहायचं! पण नाहीच जमलं. अमिताभने मात्र प्रेरणा दिली आहे. आता लिहणार.

आज नव्या वर्षाचा पहिला दिवस. सगळं छान छान झालं पाहिजे. म्हणजे वर्ष छान जाईल. आजचा दिवस असाच एका नवेपणाच्या जाणिवेसह जाईल. तसाच एकतीस डिसेंबरचा दिवसही! कितीही नाही म्हटलं तरी थर्टीफर्स्टची एक उत्सुकता राहतेच. आपल्याला माहिती असतं, की रोजच्यासारखाच आजचाही दिवस निघणार आहे. रोजच्यासारखंच आजही कुठेतरी रिपोर्टींगला जायचं आहे. रोजच्यासारखंच आजही पान बांधायचं आहे. आणि रोजच्यासारखंच आजही 'बारा वाजता संपवतो' असं म्हणता म्हणता दिड वाजेपर्यंत शेवटचं पान सोडायचं आहे! तरीही एक उत्सुकता असते. आज वर्षाचा शेवटचा दिवस! काहीतरी सेलिब्रेट केलं पाहिजे. कुठेतरी गेलं पाहिजे. काहीतरी पार्टीशार्टी! पण या वर्षी थर्टीफर्स्ट खुपच थंडा निघाला. अक्षरश: ब्रेड बटर आणि कटलेटवर थर्टीफर्स्टची पार्टी! विश्वास बसत नाही!

पाचेक वाजताच्या सुमारास अनुभव डबीर घरी आला. "चल हिंडून येऊ! शहरातला माहोल पाहू!" नेहमीचंच! निघालो. तेही नेहमीच्याच रस्त्याने. फिरत फिरत सदरमध्ये आलो. मग कॉफी हाऊस! आणि कॉफी हाऊसमध्ये गेलं की ब्रेडबटर आणि साधा दोसा! ऑर्डर्स दिल्या. "आज कटलेट मंगवाते है" -- चालेल! व्हेज कटलेटही मागवलं. तोच ऑफीसमधून फोन आला. डेस्कहेडचा. "जल्दी आ जाओ, आज जल्दी खत्म करके घर चले जाएंगे!" -- सदरमधून घरी जाणं आणि घरून परत ऑफीसला धंतोलीला येणं म्हणजे सहाच्या आत पोचणं अशक्यच होतं. अनुभवला म्हटलं, की मला ऑफीसमध्येच सोडून दे. बर्र्याच दिवसांनी गाडी न घेता ऑफिसला गेलो. पण घरी जायचे वांदे होणार! कुणालातरी सोडून मागावे लागणार!-- असो. थर्टीफर्स्ट आहे. कुणीही सोडून देइल! ऑफीसला गेलो. गेल्यावर असा काही अडकलो, की बाहेर जाण्याचं कामच नाही. मला बोलावून डेस्कहेड घरी गेला - 'मेहमान' आले होते ना! काम सुरू झालं. हा आला, की आपण बाहेर जाऊ जेवायला असा विचार करून त्याची येण्याची वाट बघत राहिलो. महाशय अकरा वाजता आले! म्हणजे माझं बाहेर जाणं राहिलंच! अच्छा ऑफीस झाल्यावर बाहेर जावं, तर जवळ गाडी नाही! शेवटी त्यालाच घरी पोचवून मागीतलं आणि सरळ घरी आलो.

आता भूक लागली आहे. पण तरीही आज आपल्या संकल्पाचा पहिला दिवस, म्हणून लिहलं.
आजचा हा भुकेल्यापोटी लिहलेला ब्लॉग काहीतरीच अजाग़ळ वाटू शकतो, पण संकल्प म्हणजे संकल्प! पहिल्याच दिवशी परिक्षा पाहिली वाटतं देवा! ठीक आहे! पर हम भी कुछ कम नही! आजपासून लिहणारच!

जीव जाओ का जलेबी खाओ!

पावसानं ईचीन...

या वर्षी पावसाला काय झालं आहे कळत नाही. तुफान बरसतो आहे. या पावसाला कुणाची नजर लागायला नको. सहज म्हणून पाऊस पहायला निघालो होतो, तेव्हा रिपरिप सुरू होती. पण आपल्याला पहायला क़ुणीतरी आलंय या आनंदानं जणू काही पावसाला भरतंच आलं आज. दे धमाल बरसला पाऊस. जवळपास तासभर. लोकांना गरमी होतेय म्हणून एखादी सर बरसवणारा आणि निघून जाणारा हा उसन्या अवसानाचा पाऊस नव्हता. एखाद्या नृत्यांनगनेची नृत्य करता करता समाधी लागावी, आणि स्वतःच्या समाधानासाठी तीच्या पावलांनी थीरकण्याचं थांबूच नये.. असा आज पाऊस बरसतच राहिला. रस्ते तुडुंभ भरले, वाहनं थांबुन गेली, पायी चालणार्र्यांनी तर सपशेल शरणागती पत्करली पावसापुढे. आडोसा घेऊन उभे असलेल्यांची आज पावसाने कदर केली नाही. छत्री- रेनकोट घालून पावसाला टाळू पहाणार्र्यांची त्याने तमाच बाळगली नाही. रेनकोट छत्री, आणि कपडे, सगळी आवरणं भेदत पाऊस थेट हृदयाला जाऊन भिडला.

पाउस हृदयाला भिडला. आणि आज जवळपास चार पाच वर्षांनी "पावसानं ईचीन कहरच केला.. अन लोक म्हने नागोबुढा वाहूनच गेला.." या ओळी आपोआपच आठवल्या. व्हराडी कवीतांचा 'राजा माणूस' शंकर बढेंची ही कवीता. या कवीतेने बाबा बढेंना व्हराडी कवीतेच्या क्षेत्रात नाव मिळवून दिलं. मी चार वर्षांचा असेल तेव्हा. असेच पावसाळ्याचे दिवस होते आणि कसलातरी सांस्कृतीक कार्यक्रम होता. सकाळपासून मामा लोकांनी माझ्याकडून 'पावसानं ईचीन कहरच केला' ही कवीता म्हणवून घ्यायचा चंगच बांधला होता बहुतेक. नवंनवंच वाचायला शिकलो होतो. समोर शंकर बडेंचा कवीता संग्रह होता. संग्रह कसला! अगदीच साधारणश्या पुस्तीकेसारखा दिसणारा काही कागदांचा सेट. हल्लीच्या हार्डबाऊंड-ग्लॉसी कव्हरपेज-आकर्षक फॉन्ट-आणि ईल्युस्ट्रेशन्स वगैरे असणार्र्या कवीतासंग्रहांसारखा तो मुळीच नव्हता. खिळे लावून बनवलेल्या प्रिंटींग मशिनवरच्या एकाच फॉण्टने सुटसुटीत लिहलेल्या अक्षरांचा संच. 'पावसानं ईचीन..' ही कवीता मी सकाळपासूनच वाचत होतो. 'बुढीसंग त्याचं भांडन झालं ज्यमुन, न रागंरागं पोरीकडं गेला तो निंगुन' या ओळी असो, किंवा नागोबुढा खरंच वाहून गेला, असं म्हटल्यावर 'बुढी त बापा, गया काढुन लडे, न दाट्ट्यात ईचीबहीन उठुउठु पडे' ही ओळ असो, श्याम मामाने अगदी व्हराडी लेहज्यात माझ्याकडून ती म्हणवून घेतली होती. मध्येच आई, अतुल मामा, आणि बाबाही 'दुरूनच दिशे त्याचा रंगीत शेला..' या ओळीतला ला... कसा वाढवायचा, याचं ट्रेनिंग देत होते. संध्याकाळी समजलं, की वर्र्हाडी कवी संमेलनात शंकर बडेंच्या उपस्थीतीतच मला ही कवीता म्हणायची आहे. जवळपास सगळी कवीता पाठ झाली होती. फक्त प्रत्येक कडव्याच्या सुरवातीला एक स्टार्ट लागत होता. त्यासाठी मग मी पुस्तक सोबत ठेवायचं ठरवलं. तश्या पद्धतीने दोन चार वेळला रंगीत तालीमही केली. आणि "तो पोरीच्या गावाले जाऊन बी आला न तुपासंग पोळी खाऊन बी आला, न तरी म्हने एक रस राहूनच गेला... न लोक म्हने नागबुढा वाहूनच गेला.." या ओळीसह सगळी कवीता जमायला लागली. वेळेवर झालं मात्र भलतंच.

कवी संमेलनाला वेळेवर पोचलो, आणि नेमकं सगळेच जण पुस्तक बरोबर घ्यायचं विसरले. सवय पुस्तकातून पहिली ओळ पाहून म्हणण्याची झाली होती. म्हणजे आता जमण्यासारखं काही नव्हतं. दुसरं पुस्तकही तीथे नव्हतं. स्वतः शंकर बडे कवीतांचं पुस्तक बरोबर घेऊन कवीसंमेलनाला येत नाहीत. आपल्या कवीता त्यांना पाठ असतात. त्यामुळे आता माझं कवीता वाचन रद्द होते की काय असं वाटायला लागलं. आईने मला धोतर, टोपी, जॅकॅट वगैरे टीपिकल व्हराडी पोषाख करवून आणलं होतं. वेळेवर पचका होतोय हे पाहून मला थोडं विचित्र वाटत होतं, पण नक्की काय वाटत होतं ते मात्र आठवत नाही. मग अचानक शाम मामा आला. म्हणाला "लाल्या स्टेजवर जा अन माईकपुढे बस." म्हटलं जेवढं येइल तेवढं म्हणू. जाऊन बसलो. सुरवात केली ... 'पावसानं ईचीन कहरच केला, न लोक म्हने नागोबुढा वाहूनच गेला...' टाळ्या वाजल्या. पुढे काय? क्षणार्धात कानात एक हळूवार आवाज आला. "बुढीसंग त्याचं.." मला हा स्टार्टच हवा होता. सुरू झालो. मग प्रत्येक कडव्याला सुरवातीला मला असा स्टार्ट मिळत गेला, आणि कवीता झक्कास झाली. त्यानंतर कौतुकाने मला स्टेजवरून आपल्या खांद्यावर उचलून आणणारा, आणि कवीते दरम्यान मला स्टार्ट देणारा, माझ्या बाजूला बसलेला व्यक्ती म्हणजे स्वतः शंकर बडे च आहे, हे माझ्या नंतर लक्षात आलं.

बाबा बढेंची 'पावसानं ईचीन कहरच केला' ही कवीता मग प्रत्येक पावसाळ्यात माझा सुपरहिट आयटम ठरू लागली. तेव्हा पाऊस खरोखरच कहर करत असे. गेल्या तीन चार वर्षात मात्र ही कवीता आपोआप स्फुरलीच नाही कधी. पाउस तसा कहर करतच नव्हता, असं नाही. बरेचदा करायचाही. पण जेव्हा नको असेल, तेव्हा. नेमकी पेरणी झाली की पाऊस कहर करायचा आणि छोटीचोटी रोपं मरून जायची. दुसर्र्या पेरणीचं पीक कापणीवर आलं की मग पाऊस कहर करायचा, आणि मग कास्तकारांची पुरती वाट लागायची. हे सत्र गेल्या पाच सहा वर्षापासून सुरू होतं. पाऊस बरसतच नसे. आणि बरसलाच तर अवेळी. त्यामुळे फक्त पावसावर पोट असलेले कास्तकार हतबल झाले. हजारोंनी आत्महत्या केल्या. 'पावसानं ईचीन..' हे शब्द या कोरड्या वादळात कुठेतरी गडप झाले होते. पण आज ते आठवले. पावसाचा या बेभान नृत्याविष्कारानंतर "पाह्यटीस बुढा गावातच दिशे, न लोकायकडं पाहून खुदुखुदु हशे" या ओळीप्रमाणे यंदातरी कास्तकारानं खुदुखुदु हासावं असं वाटून गेलं.

बाकी वरच्यावर डिपेंड हाय!